Summary
AMAÇBu çalışmada, prostat kanserli hastaların yoğunluk ayarlı radyoterapi (YART) ile tedavisinde, tedavi planlama sisteminde (TPS) hesaplanan merkezi eksen ve referans derinlikteki nokta dozların doğruluğu farklı ölçüm yöntemleriyle araştırıldı.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çalışmada, 10 prostat hastasının YART planları, lineer hızlandırıcı
cihazında tedavi edilecek şekilde hazırlandı. Bu planlar,
ölçüm yapılacak su eşdeğeri katı fantoma aktarılarak her bir
hasta için kalite kontrol planları (QC) oluşturuldu. Kontrol
planları gantri, kolimatör, masa açıları gerçek ve 0 derece olmak
üzere iki farklı şekilde hazırlandı. Ölçümler 5 cm derinlikte
film ve farklı hacimli iyon odaları kullanılarak yapıldı.
Ölçüm yöntemi ile elde edilen dozlar TPS ile hesaplanan dozlarla
karşılaştırıldı.
BULGULAR
Gerçek ve 0 derece gantri, kolimatör ve masa açılarında hazırlanan
QC planlarında, ölçülen ve TPS ile hesaplanan dozlar
arasındaki fark sırasıyla en fazla %3.87 ve %1.26 olarak EBT3
film ile elde edildi.
SONUÇ
Gantri, kolimatör ve masa açıları 0º olarak hazırlanan QC planlarında
hesaplanan dozun ölçüm yöntemleriyle uygunluğu, gerçek
açılarlarla hazırlanan QC planlarına oranla daha fazladır.
Introduction
Radyoterapinin temel amacı, radyasyon dozunu hedef hacme verirken, normal dokuların radyasyondan minimum derecede etkilenmesini sağlamaktır. Radyoterapi sırasında, tümör hücreleri yok edilmeye çalışılırken çevre dokulardaki sağlıklı hücreler de radyasyondan etkilenip zarar görebilmektedir. Radyasyona bağlı olarak erken ya da geç dönemde bazı yan etkiler ortaya çıkabilmektedir. Bu yan etkilerin azaltılabilmesi için normal dokular maksimum seviyede korunabilmelidir. Bu amaçla geliştirilen son teknolojilerden biri yoğunluk ayarlı radyoterapi tekniğidir (YART).[1]Yoğunluk ayarlı radyoterapi, normal dokularda tolere edilebilecek dozların altında kalıp, tümöre istediğimiz dozu vermemizi sağlayan bir yöntemdir. YART planlarında, alanlar farklı MLC (Multileaf Collimator) pozisyonlarına sahip alt alanlara bölünür. Uniform yoğunluktaki bu alt alanların toplamıyla doz yoğunluğu istenildiği gibi ayarlanmış alanlar elde edilmektedir. Böylece hedef hacme istenilen doz verilirken, sağlıklı doku düşük doz almaktadır. Prostat kanserlerinin tedavisinde radyoterapi önemli bir tedavi seçeneğidir. Prostat radyoterapisinde YART tedavi tekniği yaygın olarak kullanılmaktadır. YART tedavi tekniğinin başarılı olabilmesi için verilen dozun hastaya doğru aktarıldığından emin olunması çok önemlidir. Bu nedenle verilen doz ölçülerek kontrol edilmelidir.[2,3]
Hastaya özel kalite kontrol (quality control - QC) planlarının doğrulanması için, doz dağılımı ve referans nokta dozu kontrol edilmektedir. Noktasal doz ölçümlerinde küçük hacimli iyon odası, film, termolüminesans dozimetre (TLD) gibi ölçüm yöntemleri kullanılmaktadır.[4]
Bu çalışmanın amacı, YART tekniği kullanılarak tedavi planlama sisteminde (TPS) hazırlanan 10 prostat hastasına ait tedavi planlarında merkezi eksende, referans derinlikte absorblanan dozun doğruluğunun film dozimetrisi ve farklı hacimli iyon odaları kullanılarak kontrol edilmesidir. Çalışmada, QC planları, hasta planındaki gibi gerçek ve 0 derecedeki gantri, kolimatör ve masa açılarında oluşturularak her iki teknik için TPS'de hesaplanan doz ile ölçüm sonuçlarının uygunluğu araştırılmıştır.
Methods
YART Tedavi ve Kalite Kontrol Planlarının OluşturulmasıVarian Eclipse 8.9.17 (Varian Medical Systems, ABD) TPS'de, küçük hacimli 10 prostat hastasının YART tedavi planları Anisotropic Analytical Algorithm (AAA) algoritması kullanılarak oluşturuldu. Hasta grubu seçiminde özellikle YART alanlarının kendi içinde bölünmeyen alanlardan oluşmasına dikkat edildi.
Planlarda, Varian DHX (Varian Medical Systems, ABD) lineer hızlandırıcının 6 MV foton enerjisi ve gantri 0º, 40º, 80º, 120º, 240º, 280º, 320º açılarında alanlar kullanıldı. Planlanan hedef volüm (PTV), PTV54 ve PTV74 volümleri belirlenmiş hastaların, PTV74 volümünün merkezi izosantır olarak seçildi. YART planlarının optimizasyonunda PTV volümlerinin almasını istediğimiz doz değerleri ve kritik organların tolerans değerleri tanımlanarak YART planları oluşturuldu. Şekil 1'de TPS'de oluşturulan YART planı gösterilmektedir.
Sekil 1: Tedavi planlama sisteminde oluşturulan prostat yoğunluk ayarlı radyoterapi planı.
Yoğunluk ayarlı radyoterapi QC planlarının hazırlanması için dört farklı fantom düzeneğinin (EBT3 film, 0.6 cc, 0.125 cc ve 0.015 cc iyon odaları kullanılarak) BT'si The Brilliance Big Bore (Philips, The Netherlands) 4 boyutlu BT cihazında çekildi. BT görüntüleri Eclipse 8.9.17 TPS'de YART QC fantomu olarak kullanıldı.
Merkezi eksen doz doğrulama işlemi için, hastalara ait YART planları, gantri, kolimatör ve masa açıları değiştirilmeden orjinal değerlerde ve 0 derecede YART QC fantomu üzerine aktarıldı.
EBT3 film ve üç farklı hacimli iyon odaları ile oluşturulan QC planlarında, fantoma aktarılan YART planlarının izosantırı 5 cm derinlikte, SSD 95 cm olacak şekilde yeniden hesaplatılarak YART QC planları oluşturuldu.
Film Dozimetresi ile Referans Nokta
Doz Ölçülmesi
GAFCHROMIC EBT3 (International Specialty
Products, Wayne, NJ, USA) filmi, EBT2 filminin
geliştirilmesi ile elde edilmiştir. İki filmde
de aktif tabaka aynıdır. Ancak EBT3 özel polyester
alt tabaka içermektedir. EBT3 filmin yapısı
simetriktir, 30 mikron aktif tabakanın her iki
yüzeyi 125 mikron polyester tabaka ile kaplıdır,
böylece EBT2'nin hangi tarafın tarayıcının üstüne
yerleştirileceğine dikkat edilmesi gerekliliği
ortadan kalkmıştır. EBT3 eksternal radyoterapide,
radyocerrahide ve brakiterapide doz ölçümlerinde
kullanılabilmektedir. EBT3 için ışınlama sonrası
herhangi bir kimyasal ihtiyacı veya karanlık oda
ihtiyacı yoktur.[5]
Kalibrasyon için 3x3 cm2 Gafchromic EBT3 filmler kullanıldı. RW3 katı su fantomunda, 6 MV foton enerjisinde 5 cm derinliğe, SSD 95 cm olacak şekilde yerleştirilen filmler, 10x10 cm2 alan boyutunda 25-1000 cGy doz aralığında ışınlandı. Işınlanmamış bir film de eklenerek, filmler 24 saat sonra Epson 10000XL (America Inc., Long Beach, CA) flatbed film tarayıcısında tarandı ve PTW Verisoft software (PTW-New York Corp., Hicksville, NY) programı ile optik yoğunluklar okunarak kalibrasyon eğrisi oluşturuldu. Kalibrasyon filmleri ve kalibrasyon eğrisi Şekil 2'de gösterilmektedir.
Sekil 2: 6 MV’de elde edilen EBT3 kalibrasyon eğrisi ve kalibrasyon filmleri.
Merkezi eksen referans nokta doz ölçüm düzeneği Gafchromic EBT3 film, PTW RW3 katı su fantomundan oluşmaktadır. EBT3 filmin altına 10 cm, üstüne 5 cm PTW RW3 (Freiburg, Germany) katı su fantomu yerleştirildi (Şekil 3). 100 cm SAD mesafesi filmin merkezi ile çakışacak şekilde ayarlandı. Gantri, kolimatör ve masa açıları gerçek açılarında ve 0 derecede hazırlanan 10 hastaya ait YART QC planları ışınlandı.
Sekil 3: Farklı hacimli iyon odaları ve film dozimetrisi için ölçüm düzeneği.
Işınlanan filmler, ışınlamadan 24 saat sonra EpsonXL 10000 tarayıcıda tarandı. Filmler Image J programı kullanılarak renk kanallarına ayrıldı. Değerlendirme için kırmızı kanal seçilerek filmin kullanıldığı kutu için oluşturulan film kalibrasyon eğrisine göre kalibre edildi. Kalibrasyon sonrası elde edilen doz dağılımları Mephysto mc2 yazılım programında değerlendirildi. Değerlendirme yapılırken merkezi eksen nokta doz ölçümü yapıldı. Bu merkezdeki dozlar not edildi. Ayrıca bu merkeze en yakın üç noktadaki değerlerin ortalaması alınarak önceden bulunan değer teyit edildi. TPS'de, merkezi eksen nokta doz ölçümü için tüm hasta planlarının izosantırları ölçüldü. Ölçüm yapılırken hastaya ait aksiyel, koronal ve sagital kesitlerden ölçülen verilerin ortalaması alındı. EBT3 film ile ölçülen merkezi dozlar, aynı koşullarda fantomda oluşturulan QC planlarında hesaplanan merkezi dozlar ile karşılaştırıldı. Ölçüm sonuçları Şekil 5'de verilmiştir.
Farklı İyon odaları ile Nokta Dozun
Ölçülmesi
Doz ölçümlerinde, PTW30010 (Freiburg, Germany)
0.6 cc Farmer tipi, PTW 31010 (Freiburg,
Germany) 0.125 cc Semiflex, PTW 31014 (Freiburg,
Germany) 0.015 cc Pinpoint iyon odaları ve
PTW Unidos Webline T10021 model elektrometre
kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan iyon odaları
Şekil 4'te gösterilmiştir. İyon odalarının yapısal özellikleri Tablo 1'de özetlenmiştir.
Sekil 4: Çalışmada kullanılan farklı hacimli iyon odaları.
Tablo 1: Çalışmada kullanılan iyon odaların özellikleri
İyon odaları 100 cm SAD, 95 cm SSD mesafesinde, yüzeyden 5 cm derinlikte olacak şekilde yerleştirildi (Şekil 3).
IAEA TRS-398 protokolüne göre, fotonlar için belirli bir derinlikte absorblanan doz:[6]
DW,Q(PEFF) : MQ x ND,W,Qo x kQ,Qo
MQ: Basınç, sıcaklık, polarite ve yeniden birleşme faktörleri ile düzeltilmiş okuma değeri.
ND,W,Qo: İkincil standart laboratuvarının göndermiş olduğu ölçümleme katsayısıdır.
kQ,Qo: Demet kalite faktörüdür. IAEA TRS-398 protokolünden alındı.
MQ: M0 x CTP x kPOL x kS
Mo: Okuma değeri
Ctp: Basınç-sıcaklık düzeltmesi
kpol: Polarite faktörü
ks: Yeniden birleşme faktörü
Gantri, kolimatör ve masa açıları gerçek açılarında ve 0 derecede hazırlanan 10 hastaya ait YART QC planları ışınlandı. Işınlanmadan sonra elektrometreden okunan okuma değeri IAEA’nın TRS 398 protokolüne göre absolut doza dönüştürüldü.[6]
Çalışmada kullanılan farklı iyon odalarının her biri için ölçülen dozlar, aynı koşullarda fantomda oluşturulan QC planlarında hesaplanan dozlar ile karşılaştırıldı. Ölçüm sonuçları ve TPS hesaplama karşılaştırmaları Şekil 5, 6, 7 ve 8’de görülmektedir.
Sekil 5: EBT3 film ölçüm sonuçları ve TPS ile hesaplanan dozların karşılaştırılması.
Sekil 6: 0.6 cc iyon odası ölçüm sonuçları ve TPS ile hesaplanan dozların karşılaştırılması.
Sekil 7: 0.125 cc iyon odası ölçüm sonuçları ve TPS ile hesaplanan dozların karşılaştırılması.
Sekil 8: 0.015 cc iyon odası ölçüm sonuçları ve TPS ile hesaplanan dozların karşılaştırılması.
Results
Hasta planındaki gerçek ve 0 derece gantri, kolimatör ve masa açılarıyla oluşturulan 10 prostat hastasının YART QC planları için EBT3 film ile merkezi eksende 5 cm derinlikte ölçülen dozlarla, TPS’de hesaplanan dozlar arasındaki yüzde farklar Şekil 5’te gösterilmiştir.Hasta planındaki gerçek ve 0 derece gantri, kolimatör ve masa açılarıyla oluşturulan aynı hastaların YART QC planları için 0.6 cc iyon odası ile merkezi eksende 5 cm derinlikte ölçülen dozlarla, TPS’de hesaplanan dozlar arasındaki yüzde farklar Şekil 6’da gösterilmiştir.
Hasta planındaki gerçek ve 0 derece gantri, kolimatör ve masa açılarıyla oluşturulan aynı hastaların YART QC planları için 0.125 cc iyon odası ile merkezi eksende 5 cm derinlikte ölçülen dozlarla, TPS’de hesaplanan dozlar arasındaki yüzde farklar Şekil 7’de gösterilmiştir.
Hasta planındaki gerçek ve 0 derece gantri, kolimatör ve masa açılarıyla oluşturulan aynı hastaların YART QC planları için 0.015 cc iyon odası ile merkezi eksende 5 cm derinlikte ölçülen dozlarla, TPS’de hesaplanan dozlar arasındaki yüzde farklar Şekil 8’de gösterilmiştir.
Discussion
Yoğunluk ayarlı radyoterapi tedavi yönteminin temel amacı riskli organ dozunu minimum seviyede tutarken, hedef volüm için gerekli dozu homojen olarak verebilmektir. Tedavinin başarılı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için dozun doğru bir şekilde hastaya aktarılması gerekmektedir. [7] YART tedavi planının ve iletim tekniklerinin karmaşıklığı sebebiyle hastaya özgü tedavi öncesi planın doğruluğunun kontrolü çok önemlidir. Hastaya uygulanan tedavinin doğruluğunu kontrol etmek için birçok dozimetrik yöntem bulunmaktadır. Dozimetrik kontrol yönteminde, hastanın referans noktasındaki nokta dozun doğrulanması önemli bir adımdır. Nokta doz doğrulama işlemi, tedavi başlamadan önce olası hataları düzeltmek için yapılmalıdır.[8] Bu amaç doğrultusunda 10 prostat YART tedavi planın hasta QC kontrolü farklı yöntem ve ölçüm araçlarıyla yapıldı.Çalışmamızda gerçek gantri, kolimatör ve masa açıları kullanılarak TPS’de oluşturulan QC planları, ölçülen dozlarlarla karşılaştırıldığında ortalama farklar; EBT3 film için %3.87±1.79 (maksimum %6.7, minimum %0.3), 0.6 cc iyon odası için %0.78±0.51 (maksimum %1.65, minimum %0.08), 0.125 cc iyon odası için %1.14±0.83 (maksimum %2.51, minimum %0.04), 0.015 cc iyon odası için %2.63±0.76 (maksimum %3.37, minimum %1.18) olarak bulundu.
QC planları gantri, kolimatör ve masa açısı 0 derece yapılarak oluşturulduğunda ise farklar; EBT3 film için %1.26±0.92 (maksimum %3.2, minimum %0.25), 0.6 cc iyon odası için %0.39±0.34 (maksimum %1.26, minimum %0.03), 0.125 cc iyon odası için %0.58±0.35 (maksimum %1.27, minimum %0.17), 0.015 cc iyon odası için 0.67±0.49 (maksimum %1.55, minimum %0.14), olarak bulundu.
Zeidan ve ark.,[9] Tomoterapi TPS’de 10 adet YART QC planının doğrulanmasında EBT film kullanmışlardır. Hesaplanan ve ölçülen dozların farkının %5’in içinde olduğunu bulmuşlardır. Hesaplanan ve ölçülen dozlar arasındaki maksimum farkın %4.7, minimum farkın %1.3 olduğunu göstermişlerdir.
Bucciolini ve ark.,[10] film dozimetrisinin alan boyutu ve ölçüm yapılan derinliğe bağlı olarak hassasiyet gösterdiğini belirtmişlerdir. Çalışmalarında Kodak X-Omat XV2 film ve referans dozimetri olarak 0.6 cc Farmer ve 0.015 cc Pinpoint iyon odası kullanmışlardır. Film ve iyon odası dozimetrileri ile, absolut doz ölçümlerinde, hesaplanan ve ölçülen değerlerin farklarının genellikle %2 içinde olduğunu vurgulamışlardır. Çalışmalarında, filmi fantom içine yatay ve dikey yerleştirerek absolut dozu hesaplamışlardır. Absolut dozun hesaplanandan, film yatay yerleştirildiğinde %3.4, dikey yerleştirildiğinde %2.6 farklılık gösterdiğini bulmuşlardır. Çalışmamızda yatay yerleştirilen EBT3 film gerçek gantri, kolimatör ve masa açılarında oluşturulan QC planlarında hesaplanan değerle %3.8, 0 derecede hazırlanan QC planlarında hesaplanan değerle ise %1.26 farklılık bulunmuştur.
Todorovic ve ark.,[11] çalışmalarında Gafchromic EBT prototip B kullanarak dozimetrik kontrol yapmışlardır. Ayrıca çalışmada EBT prototip B filmi, GafChromic HS film ve radyografik Kodak EDR2 film ile karşılaştırılmıştır. Çalışma sonucunda Gafchromic EBT prototip B film kullanıldığında, YART ve SRT’de planlanan ve uygulanan dozlar arasında çok küçük farklılıklar olduğu gösterilmiştir. EBT film ile yaptıkları ölçümler sonucunda, ortalama doz farklılıklarını %5’in içinde bulmuşlardır.
Syam Kumar ve ark.,[12] RapidArc Tedavi cihazında, beş farklı hacimli iyon odası kullanarak, 15 hastanın YART QC planlarında merkezi eksen nokta doz kontrolü yapmışlardır. Çalışmalarında 0.007 cc mikro iyon odası, 0.015 cc Pinpoint iyon odası, 0.125 cc Semiflex iyon odası, 0.6 cc Farmer iyon odası ve 2D-Array kullanmışlardır. Farmer iyon odası ile yaptıkları ölçüm sonucunda ölçülen ve hesaplanan değerlerin arasındaki farkların ortalamasını %1.57 bulmuşlardır. Semiflex iyon odası için bu değeri %1.49, mikro iyon odası için dört hasta dışında %2’den küçük bulmuşlardır. Çalışmamızda ise Farmer iyon odası için ölçülen ve gerçek gantri, kolimatör ve masa açılarında oluşturulan QC planlarında hesaplanan değerler arasındaki ortalama fark %0.78, Semiflex iyon odasında ortalama fark %1.14, Pinpoint iyon odasındaki fark %2.63 olarak bulunmuştur. Gantri, kolimatör ve masa açısı 0 derecedeki QC planlarında bu farklar sırasıyla %0.39, %0.58 ve %0.67’dir. Literatürde Semiflex ve Farmer iyon odalarının sonuçları oldukça yakın olmasına rağmen Semiflex iyon odası ile TPS’de hesaplanan değerlere daha yakın sonuçlar elde edilmiştir. Çalışmamızda ise Farmer iyon odasıyla TPS’de hesaplanan değerlere daha yakın sonuçlar elde edilmiştir. Farmer iyon odası ile daha iyi sonuç elde etme nedenimiz; segmentlerimizde küçük alan olmaması ve çok küçük MU’lar verilmemesidir. Çalışmamızda ölçülen ve hesaplanan doz değerlerinin arasındaki farkların ortalaması en fazla Pinpoint iyon odası ile elde edilmiştir. Literatürde de en fazla ortalama fark, en küçük hacimli iyon odası ile elde edilmiştir. Syam Kumar ve ark.,[12] hesaplanan ve ölçülen değerler arasındaki maksimum farkı mikro iyon odasıyla %4.76, Semiflex iyon odasıyla %1.49, Farmer iyon odasıyla ise %2.23 olarak ölçmüşlerdir. Çalışmamızda ise gerçek gantri, kolimatör ve masa açılarında TPS’de oluşturulan QC planları için maksimum farklar Pinpoint iyon odası için %3.37, Semiflex iyon odası için (bir hasta hariç) %1.96, Farmer iyon odası için %1.65 ölçülmüştür. Ölçüm sonuçlarımızda Farmer ve Semiflex iyon odalarının maksimum farkları birbirine literatürde[12] olduğu gibi oldukça yakın çıkmıştır. Ayrıca Pinpoint iyon odasının maksimum farkı literatürdeki[12] gibi en fazla bulunmuştur. Syam Kumar ve ark.,[12] çalışmalarında kullandıkları beş farklı hacimli iyon odası ile absorbe doz ölçümlerinde hesaplanan ve ölçülen doz değerleri farkının %5’in altında olduğunu belirtmişlerdir. Çalışmamızda kullandığımız üç farklı hacimli iyon odası ile de sonuçlar %3’ün altında bulunmuştur. Syam Kumar ve ark.,[12] YART alanlarında büyük segmentler kullanıldığında ve segmentlerde büyük MU iletimi sağlandığında Farmer tipi iyon odası ile daha iyi sonuçlar elde edildiğini belirtmişlerdir. Çalışmamızda Farmer tipi iyon odası, hesaplanan değere en yakın sonucu vermektedir.
Leybovich ve ark.,[13] üç farklı hacme sahip iyon odası kullanarak absolut doz ölçmüşlerdir. Ölçümleri sonucunda 0.6 cc iyon odası kullanılarak hesaplanan ve ölçülen değerler arasındaki farkın %0.3’ten küçük olduğunu bulmuşlardır. 0.125 cc iyon odası ile ölçülen ve hesaplanan absolut doz değerlerinin %1.5’ten küçük olduğunu göstermişlerdir. 0.009 cc iyon odası için TPS’de hesaplanan değerden en uzak sonucu verdiğini vurgulamışlardır. Çünkü volüm küçüldükçe duyarlılık azalır, arttıkça artar. Küçük hacimli iyon odalarında sızıntı faktörünün özellikle elektrometreyle ölçüm alırken hesaba katılması gerektiğini belirtmişlerdir. Sızıntı düzeltmesi yapılınca hesaplanan doz değerlerine daha yakın sonuçlar elde edildiğini görmüşlerdir. 0.6 cc ve 0.125 cc iyon odasıyla yaptıkları YART merkezi doz doğrulamasında, bu iki iyon odasının sonuçlarını birbirine oldukça yakın bulmuşlardır.
Fraser ve ark.,[14] çalışmalarında üç farklı hacme sahip iyon odası kullanarak, dinamik ve step and shoot YART tekniği ile 50 hastaya ait QC planında nokta doz ölçümü yapmışlardır. 0.015 cc Pinpoint tipi, 0.6 cc Farmer tipi ve 0.13 cc iyon odalarını kullanmışlardır. Dinamik YART QC planlarında 0.015 cc Pinpoint iyon odası için hesaplanan ve ölçülen nokta doz değerleri arasındaki ortalama farkı %5.27 bulmuşlardır. 0.6 cc iyon odası için hesaplanan ve ölçülen nokta doz değerleri arasındaki ortalama farkı ise %3.5 bulmuşlardır. 0.13 cc iyon odası için ise ortalama farkı %3.99 olarak hesaplamışlardır. Çalışmamızda da 0.6 cc iyon odası için gerçek ve 0 derece gantri, kolimatör, masa açılarında TPS’de hazırlanan QC planlarında hesaplanan ve ölçülen doz değerleri arasındaki ortalama fark en az çıkmıştır. Pinpoint iyon odası için ortalama fark en fazla bulunmuştur.
Sarkar ve ark.,[15] çalışmalarında 60 hastanın YART QC planlarında nokta doz ölçümü yapmışlardır. 0º masa ve gantri açılarında oluşturdukları YART QC planlarını, 0.125 cc ve 0.6 cc iyon odaları kullanarak universal YART doğrulama fantomu ve 30x30x30 cm3 su fantomunda ölçmüşlerdir. Ayrıca gerçek masa ve gantri açılarında oluşturdukları QC planlarını 0.6 cc iyon odası kullanarak su fantomunda ölçmüşlerdir. 0º gantri ve masa açısı ile oluşturdukları planlarda, 0.6 cc iyon odasını su fantomunda kullanarak ölçüm yaptıklarında hesaplanan ve ölçülen doz değerleri arasındaki farkı %1.35 bulmuşlardır. Gerçek gantri ve masa açılarında yaptıkları ölçümlerin sonucunda ise farkı %2.94 olarak hesaplamışlardır. Universal fantomda 0º masa ve gantri açılarında hazırladıkları QC planlarının ölçümleri sonucunda, hesaplanan ve ölçülen dozlar arasındaki farkın %3.38 olduğunu göstermişlerdir. Çalışmalarında 0º gantri ve masa açısıyla hazırladıkları QC planlarında hesaplanan değerlerle, su fantomu ve 0.6 cc iyon odası kullanarak ölçtükleri değerler arasındaki farkın en az olduğunu bulmuşlardır. Bu yöntemin, uyguladıkları diğer yöntemlerden daha iyi olduğunu vurgulamışlardır. Çalışmamızda da 0 derece gantri, kolimatör ve masa açısıyla oluşturulan QC planlarında hesaplanan değerlerle, 0.6 cc iyon odası kullanılarak ölçülen değerler arasındaki farkın diğer tekniklere kıyasla en az olduğu bulunmuştur.
Conclusion
Tedavi planlama sistemi ile hesaplanan ve ölçülen değerler arasındaki fark en az Farmer tipi 0.6 cc iyon odası ile elde edilmiştir. TPS ile hesaplanan ve ölçülen değerler arasındaki en büyük fark ise EBT3 film ile yapılan ölçümler sonucunda bulunmuştur. Film dozimetrisinin kullanımının zaman alması, maliyetli olması ve kendi içersinde %5’lere varan belirsizliklere sahip olması nedeniyle YART planlarının dozimetrik kontrolünde referans nokta doz ölçümü için iyon odası dozimetrisi daha fazla tercih edilmektedir. Nokta doz ölçümünde 0.6 cc ve 0.125 cc iyon odaları, 0.015 cc iyon odasından daha uygundur. Hastaya ait QC planlarının gantri, kolimatör ve masa açısı 0 derecede hazırlanması, hesaplanan doz ile ölçülen doz arasındaki uyumu artırmaktadır.References
1) Khan FM. Treatment planning in radiation oncology.
2nd ed., USA: Williams & Wilkins; 2007.
2) Dawson LA, Sharpe MB. Image-guided radiotherapy:
rationale, benefits, and limitations. Lancet Oncol
2006;7(10):848-58. CrossRef
3) Prescribing, Recording, and Reporting Photon-Beam
Intensity-Modulated Radiation Therapy (IMRT): Contents.
J ICRU 2010;10(1):NP.
4) Khan FM. Treatment planning I. In: The physics of
radiation therapy. 3rd ed., Baltimore, MD: Lippincot
Williams & Wilkins; 2003.
5) Casanova Borca V, Pasquino M, Russo G, Grosso P, Cante D, Sciacero P, et al. Dosimetric characterization
and use of GAFCHROMIC EBT3 film for IMRT dose
verification. J Appl Clin Med Phys 2013;14(2):4111.
6) International Atomic Energy Agency. Absorbed dose
determination in external beam radiotheraphy. Technical
Report Series No:398, Vienna: 2000.
7) Intensity Modulated Radiation Therapy Collaborative
Working Group. Intensity-modulated radiotherapy:
current status and issues of interest. Int J Radiat Oncol
Biol Phys 2001;51(4):880-914. CrossRef
8) Perez CA, Brady LW, Halperin EC. Principles and
practice of radiation oncology. 5th ed. Philadelphia:
Williams & Wilkins; 2008.
9) Zeidan OA, Stephenson SA, Meeks SL, Wagner TH,
Willoughby TR, Kupelian PA, et al. Characterization
and use of EBT radiochromic film for IMRT dose verification.
Med Phys 2006;33(11):4064-72. CrossRef
10) Bucciolini M, Buonamici FB, Casati M. Verification
of IMRT fields by film dosimetry. Med Phys
2004;31(1):161-8. CrossRef
11) Todorovic M, Fischer M, Cremers F, Thom E,
Schmidt R. Evaluation of GafChromic EBT prototype
B for external beam dose verification. Med Phys
2006;33(5):1321-8. CrossRef
12) Syam Kumar SA, Sukumar P, Sriram P, Rajasekaran
D, Aketi S, Vivekanandan N. A patient-specific quality
assurance study on absolute dose verification using
ionization chambers of different volumes in RapidArc
treatments. Med Dosim 2012;37(4):436-41. CrossRef
13) Leybovich LB, Sethi A, Dogan N. Comparison of ionization
chambers of various volumes for IMRT absolute
dose verification. Med Phys 2003;30(2):119-23.